olih: I Kadék Dianata*

Sami kauripan ring jagaté puniki madasar antuk Sang Hyang Bayu. Bayu pinaka sumber kekuatan sané nguripang sami jadma, beburon, miwah tetanduran sané wénten ring jagaté puniki. Punika mawinan, yéning bayuné puniki nénten wénten, pastika sampun punah kauripané ring jagaté. Sami jadma nénten maurip. Sami beburon pacang padem. Punika taler, sami tetanduran nénten wénten sané pacang mupu. Pikenoh sekadi punika taler kasobyahang olih I Kadek Satria, S.Pd., M.Pd.H (dosén UNHI Dénpasar) sane munggah ring Pos Bali édisi Buda Kliwon, 19 Juni 2019. Siosan kapining punika, bayu pramana taler nguripang tur mawiguna ring adat, seni, miwah tradisi utawi budaya Bali. Yéning jagi nyaga tradisi miwah budaya Baliné punika, patut nénten dados kalémpasang ring kekuatan Sang Hyang Bayu utawi bayu pramanané punika.

Bayu pramanané punika kaanggé energi sané prasida ngawetuang gerak, suara/sabda, miwah guru-lagu utawi nada ritatkala ngawi krya seni. Sangkaning kawéntenan bayu pramanané punika prasida kakawi krya seni sané becik tur mataksu. Bayu pramana punika dasar sané kaanggé ngwentuk kréativitas ritatkala makesenian. Ring soang-soang seni miwah budaya Bali, pastika sampun wénten bayu pramananyané mangda seni miwah budayané punika mataksu tur murip.

Yéning ring seni gerak, bayu pramana punika mabuat pisan kaanggé nguripang wirasa, wiraga, miwah wirama. Bayu sane wénten ring seni miwah budaya prasida nguripang wirasa sang sané ngaksi tur nglaksanayang seni miwah budayané punika. Wirasa sané kawetuang minakadi rasa gargita ring manah ritatkala ngaksi tur nglaksanayang seni miwah budayané punika. Wirasa punika karasayang ring makudang-kudang seni budaya ring Bali, minakadi ritatkala matembang, magending, ngigel, utawi magambel pastika sampun patut wénten wirasanyané. Wirasa punika wénten sangkaning wénten bayu pramana.

Wiraga sané kawetuang minakadi gerak laku sang sané ngawi krya seniné punika, minakadi pragina, tukang ukir, pangawi sastra, miwah sané siosan. Wiraga punika pateh sareng olah gerak. Nawegang mahanin, prasida ké wénten gerak, yéning nénten wénten bayu utawi tenaga? Pastika sampun pasauré nénten. Wiraga puniki dados kacingak ritatkala nglaksanayang seni, minakadi ngingel, magambel, yoga, miwah seni sané lianan.

Wirama sané kawetuang minakadi guru-lagu sané prasida nuldulin manah ening pacang subhakti nyaga tur ngrajegang seni miwah budayané punika. Wirama puniki dados kacingakin utawi kapirengang ritatkala matembang utawi madharmagita, magambel (mangda suara gambelané punika adung tur prasida ngwetuang rasa bagia ring manah), miwah seni-seni sané lianan. Punika mawinan wirasa, wiraga, miwah wirama punika nénten dados kalémpasang ring bayu pramana sané sampun nguripang wirasa, wiraga, miwah wiramané punika.

Ritatkala sami punika mapupul dados asiki (wirasa, wiraga, miwa wirama) pastika sampun prasida nincapang taksu seni miwah budaya Baliné. Seni miwah budaya Bali punika akéh pah-pahannyané, luiré seni tari, seni lukis, seni ukir, seni suara (matembang utawi makekawin), miwah seni-seni sané lianan. Sionan tekéning punika, budaya miwah tradisi Bali akéh taler pah-pahannyané, luiré paplalian (anyunan, pindekan, malayangan, mabedilan/masetipan, miwah plalian sané lianan), miwah seni-budaya Bali sané nénten dados kalémpasang ring upacara agama Hindu. Punika nyihnayang akéh seni miwah budaya Baliné mapiranti  antuk  kawéntenan bayu utawi  tenaga sané wénten ring sang sané ngawi miwah nglaksanayang krya seniné punika.

Puniki sané mabuat pisan dados sraddha inggih punika pikenoh indik bayu utawi tenaga dados unteng sumber seni, budaya, miwah adat ring sajebag jagat Bali. Bayu pramana punika wénten ring angga soang-soang I Jadma manusa. Punika mawinan, sami kramané mangda kréatif ngawi krya seni, minakadi seni tari, seni tabuh, seni ukir, seni suara, seni lukis, miwah seni-seni lianan, mangda seniné ring sajebag jagat Bali nénten nguredang tur punah.  Santukan sapunika, ngiring sareng-sareng ngicén bayu pramana ring seni, budaya, miwah adat sané wénten ring sajebag jagat Baliné puniki mangda tetep ajeg.

 

I Kadék Dianata embas ring Datah, 18 Méi 1997. Sané mangkin dados mahasisia ring Prodi Pendidikan Agama Hindu, STKIP Agama Hindu Amlapura, seméster kalih. Sasuratan ipun sané mamurda “Membangun Literasi Keluarga” naenin munggah ring Pos Bali édisi Buda Kliwon, 19 Juni 2019.

Hubungi kami di WhatsApp
1