olih: Ni Luh Putu Ariani*
Manusa ring jagaté puniki madué tetiga kakuatan dasar sané kasinangguh tri pramana, minakadi tenaga (bayu), sabda, miwah pikenoh (idep). Sané madué kakuatan bayu kémanten kasinangguh éka pramana sekadi taru/tetanduran, sané medué bayu sareng sabda kasinangguh dwi pramana sekadi buron, sané madue makatiga punika kawastanin tri pramana, sekadi I manusa sané madué kaweruhan marupa bayu, sabda, idep utawi pikenoh. Santukan punika, manusa pinaka makhluk sané paling utama lan jangkep. I Manusa uning lan patut malaksana ajaran agama miwah dharma. Ring Sarascamuscaya 1-11 indik tetujon manumadi dados manusa, wenten kasobyahang manumadi dados jatma utawi manusa pinaka galah sané paling becik mangda prasida molihang swargan utawi moksa, santukan dados jatma punika prasida mapitulung mangda raga punika prasida kelés tekéning duka lara.
Hindu ring gumi Bali gumanti unik lan nénten wénten kakalihnyané ring jagaté, santukan krama Bali lan gumi Bali akéh madué genah maplesiran sané becik. Punika taler Bali ring jagat skala lan niskala becik pisan, sekala ayu wawidangannyané, genah upacara kasinangguh pulau seribu pura, tradisi, ring niskala indik taksu, lan Bali kaloktah ring duranegara. Bali nénten prasida kelés saking genah turis malancaran, Bali ring jaman modern sekadi mangkin sampun prasida dados genah ngrereh dolar sané akéh. Pariwisata sané wénten ring Bali punika dados penopang perekonomian jagat sane luasnyane 5.633 km2.
Manusa sané polih panugrahan dados makhluk sané paling jangkep sané mangkin akéhan idepnyané kaanggén ngamolihang arta punapi mawinan sekadi punika? Santukan kauripan ring jagaté sampun malianan, sakebedik kauripan manyama braya kelés kagentosin antuk individualisme lan praktis. Simakrama kauripan sampun kakikis olih arus globalisasi punika taler ngawinang masyarakat Bali mrika-mriki, luntang-lantung nénten éling tekén sané mawasta jati diri dados nak Bali.
Kirang langkung jatma ring Bali luirnyané 4,225 yuta jiwa ring warsa 2018. Akéh pisan manusa sané wénten ring pulo Dewata puniki, angka punika sane krama Bali kémanten durung saking turis sané malancaran ring Bali. Sané mangkin wénten taler kakirangan pulo Bali yadiastun dados pulo sané akéh madué dolar. Punika pinaka kasarengin antuk kerusakan lingkungan minakadi polusi udara.
Bayu Pramana inggih punika kakuatan anggén ngerakang kauripan ring jagaté, Bayu Pramana sekala doh luir kagunayané sareng dolar sané wénten ring perekonomian jagat Bali. Unteng kauripan punika wénten ring Bayu Pramana punika mawinan ring adat lan budaya Bali madué paplajahan agama sané luih sakadi Tri Kaya Parisudha, Tri Hita Karana miwah sane lianan.
Tri Kaya Parisudha inggih punika kayika (laksana), wacika (raos), manacika (pikenoh). Madasar antuk manah sané becik sekadi éling teken Dewa Bayu (angin) santukan yéning nénten wénten angin manusa wantah sami amor, ngraos sane luih, lan malaksana sané becik sekadi nglaksanayang upacara utawi matur sembah majeng ring Dewa Bayu sané ngagem pariindik kakuatan Bayu ring jagat, punika wantah iraga sareng sami nguncapang rasa syukur lan suksmaning manah majeng ring sumber kauripan ring jagat puniki.
Tri Hita Karana taler punika tiga sané ngranayang kalanduhan ring jagat puniki. Kapertama Palemahan inggih punika kawentenan sane becik sang manusa sareng lingkungan contohnyané sareng-sareng ngremba lan nglaksanayang peraturan Gubernur Bali nomor 97 warsa 2018 pariindik “Pembatasan Timbulan Sampah Plastik Sekali Pakai” lelintihan punika nué tetujon sané becik mangda lingkungan lan Bayu utawi angin punika tetep asri lan bersih. Pawongan punika kawéntenan sané becik manusa tekén manusa mangda jagat Baliné kaloktah aman, nyaman lan ramah-tamah nika prasida nincapang jatma sané rauh malancaran ke Bali. Sané kaping tiga kawéntenan sané becik manusa tekén Hyang Widhi ngaturang bakti lan ngajegang ritual keagaaman ring Bali prasida taler ngicénin Taksu ring gumi Bali, tur éling ring Bayu Pramana sané ngicénin manusa tenaga lan keuripan ring jagat puniki.
Bayu Pramana ngamolihang genah strategis ring kauripan jagat Bali, santukan Bayu dados uteng manusa nglaksanayang pranayama (pernafasan), punika taler keasrian Bayu ring Bali punika dados taksu gumi Bali, Bayu ngicénin kekuatan, Bayu dados inspirasi ngrauhang seni lan Budaya Bali sané pinih luih, taler Bayu Pramana sané becik prasida ngicénin karahayuan ring jagaté puniki.
*Ni Luh Putu Ariani inggih punika mahasisia ring Program Studi Pendidikan Agama Hindu, STKIP Agama Hindu Amlapura